بیان مسئله در پروپوزال + ویژگی‌ها و نحوه نوشتن آن

پروپوزال در واقع طرح اولیه‌ای از یک مطالعه پژوهشی است که جنبه‌های اصلی تحقیق را در قالب طرحی کلی به تصویر می‌کشد. محقق عمداً یک پروپوزال را تهیه می‌کند تا اهداف و مقاصد تحقیق پژوهشی خود را به مخاطبان یا دوران معرفی کند.

هدف اصلی ارائه یک پروپوزال اثبات ارزش و فایده‌ی تحقیقی است که فرد قصد کار بر روی آن را دارد و بانک‌های اطلاعاتی موجود را به طور قابل توجهی به روز می‌کند. تنها با ارائه یک پروپوزال خوب و با کیفیت است که فرد می‌تواند نظر اساتید داور یا در برخی مواقع کارفرمایان و سرمایه‌گذاران را برای شروع و ادامه‌ی یک پروژه تحقیقاتی جلب کند.

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های هر پروپوزال بخش بیان مسئله است. زیرا این بخش است که به طور واضح به مخاطبان می‌گوید که مسأله اصلی یک پروژه چیست، فرد تا چه حد بر آن تسلط دارد و به چه علت کار کردن روی آن اهمیت دارد. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.

توصیف بیان مسئله در پروپوزال

بیان مسئله، توصیفی واضح و مختصر از موضوعی است که هدف تحقیق شما را تشکیل می‌دهد و پاسخی به موارد زیر است:

• مسئله کلی چیست؟


• بر روی چه حوزه یا افرادی تأثیر می‌گذارد؟


• چرا حل کردن آن مهم است؟


• اگر به آن رسیدگی نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

پروپوزال برای یک تحقیق همان نقشی را دارد که "تریلر" برای فیلم. باید توجه‌ها را به خود جلب کند و باعث شود که مخاطبان بخواهند درباره پروژه شما بیشتر بدانند. معمولاً یکی از سوالات پرتکرار درمورد بخش مورد نظر این است که: بیان مسئله در پروپوزال چند صفحه است؟

اگر برای شما سؤال است که بخش بیان مسئله در پروپوزال چند صفحه است باید بگوییم که این بخش معمولاً یک یا دو پاراگراف کوتاه است. این بخش باید تا حد ممکن خلاصه و در عین حال مفید و بیان‌کننده موضوع کلی پژوهش باشد.

چرا بیان مسأله یکی از بخش‌های مهم پروپوزال است؟

اهمیت بخش بیان مسأله در پروپوزال از آن رو است که:

• تحقیق شما را متمرکز می‌کند: یک بیان مسئله خوب به شما کمک می‌کند تا در مسیر خود بمانید و از موضوعات جالب اما نامربوط دور شوید.


• کار شما را توجیه می‌کند: نشان می‌دهد که چرا تحقیق شما ضروری و ارزشمند است.


• در روش‌شناسی به شما کمک می‌کند: درک مسئله به شما کمک می‌کند بهترین روش‌ها را برای بررسی آن انتخاب کنید.


• به شما کمک می‌کند تا تحقیقات خود را به اشتراک بگذارید: بیان واضح مسئله توضیح پروژه خود برای دیگران، از جمله اساتید و همتایان، را آسان‌تر می‌کند.


• پایه و اساس فرضیه شما را تعیین می‌کند: هنگامی که شما مسأله را شناسایی کردید، می‌توانید شروع به فکر کردن در مورد راه‌حل‌ها یا توضیحات احتمالی کنید.

همه این‌ها سبب شده که بیان مسئله مهمترین جایگاه را در میان سایر بخش‌های پروپوزال داشته باشد. زیرا این بخش است که ارزش و اهمیت پژوهش شما برای دیگران اثبات می‌کند و تنها در صورتی که خوب نوشته شده باشد شما قادر خواهید بود که دیگران را با خود همراه سازید و فرصت، منابع و سرمایه لازم برای ادامه پژوهش را در اختیار بگیرید.

ویژگی‌های بیان مسئله قوی در پروپوزال

داشتن وضوح و شفافیت بالا

رعایت این نکته بسیار مهم است. دقت کنید که از کلی‌گویی و نوشتن عبارات مبهم پرهیز کنید و سعی کنید مضامینی که ارائه می‌دهید تا حد ممکن برای مخاطب واضح و قابل فهم باشند.

جدید و بدیع بودن موضوع پژوهش

مسائل غیرجدید، تکراری و غیرخلاقانه معمولاً چندان مورد توجه قرار نخواهند گرفت. پس موضوعی را انتخاب کنید که به اندازه کافی بدیع، خلاقانه و قابل توجه باشد تا بتوانید تأیید مخاطبان را دریافت کنید.

مرتبط بودن با اهداف پژوهش

بدیهی است که بیان مسئله باید به گونه‌ای نوشته شده باشد که در ارتباط مستقیم با اهداف تحقیق و در جهت رسیدن و محقق ساختن آن‌ها باشد. این امر تأثیر مهمی در موفقیت پروپوزال خواهد داشت.

بیان مشخص موضع و معیارهای قابل اندازه‌گیری

دقت کنید که موضوعی را انتخاب کنید که قابلیت بررسی و پرداختن را داشته باشد و نیز معیار مشخصی برای سنجش میزان موفقیت آن وجود داشته باشد.

چگونگی نوشتن بیان مسأله در پروزال

برای نوشتن یک بیان مسئله قوی باید اصول و مراحلی را مراعات کرد که عبارتند از:

اولین قدم این است که به وضوح مشخص کنید چه مسئله‌ای را می‌خواهید حل کنید. برای انجام این کار از خود بپرسید: به چه مسئله ای توجه کرده‌اید؟ چه چیزی آنطور که باید کار نمی‌کند؟ چه چیزی نیاز به بهبود دارد؟

• محیط اطراف خود را مشاهده کنید و به مسائلی که می‌بینید توجه داشته باشید.


• با افرادی که ممکن است تحت تاثیر این مشکل قرار بگیرند صحبت کنید.


• تحقیقات فعلی در زمینه مورد نظر را بخوانید تا شکاف‌ها یا سوالات بی پاسخ را پیدا کنید.

تحقیقات اولیه را انجام دهید:

هنگامی که یک مشکل بالقوه را شناسایی کردید، زمان آن رسیده است که در آن عمیق‌تر شوید. به دنبال اطلاعات موجود در مورد آن موضوع باشید. این به شما کمک می‌کند تا زمینه مورد بحث را درک کنید و اطمینان حاصل کنید که تحقیقات شما چیز جدیدی را ارائه می‌دهند.

• در پایگاه‌های اطلاعاتی دانشگاهی در خصوص مطالعات مرتبط سرچ کنید.


• به دنبال آماری باشید که مسئله شما را برجسته می‌سازد.


• بررسی کنید که آیا مقالات جدیدی درمورد این موضوع وجود دارد یا خیر.

مشکل را خاص و مشخص کنید:

اکنون که اطلاعات پس‌زمینه‌ای را در اختیار دارید، می‌توانید مشکلی را که می‌خواهید به آن رسیدگی کنید، به درستی محدود کرده و مشخص سازید. برای انجام این کار تا حد امکان داشتن وضوح و مختصرنویسی را رعایت کنید.

توضیح دهید که چرا این مسئله اهمیت دارد. چه کسانی را یا چه حوزه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ و اگر به آن رسیدگی نشود چه عواقبی در پی دارد؟

توضیح دهید که اگر این مشکل برطرف نشود چه اتفاقی می‌افتد؟ این به تأکید بر فوریت و اهمیت تحقیق شما کمک می‌کند.

در این بخش باید بگویید که امیدوارید با تحقیقات خود به چه چیزی برسید؟ و سعی می‌کنید به چه سوالاتی پاسخ دهید؟

در این بخش لازم است توضیح دهید که برای بررسی و رسیدگی به این مسئله چه کاری باید انجام شود یا اینکه تحقیقات شما برای حل آن چه کمکی خواهد کرد.

اکنون که همه بخش‌ها را در اختیار دارید، وقت آن است که آن‌ها را در یک بیان مسئله منسجم کنار هم قرار دهید. یک یا دو پاراگراف را برای ارائه آن در نظر بگیرید و مطمئن شوید که به طور منطقی، اهمیت آن و راه‌حل‌های پیشنهادی شما منتهی شود.

باید و نبایدهایی که باید در بیان مسئله رعایت شود

همواره بایدها و نبایدهایی برای نوشتن یک پروپوزال به طور کلی و نوشتن بیان مسئله به طور خاص وجود دارد که معمولاً در آموزش پرپوزال نویسی مد نظر قرار می‌گیرند. برخی از آن‌ها درخصوص بیان مسئله عبارتند از:

بایدها

• آن را مختصر نگه دارید: یک یا دو پاراگراف را مد نظر قرار دهید. اگر متوجه شدید که در حال نوشتن یک متن مفصل هستید، احتمالاً جزئیات زیادی را وارد کرده‌اید.


• از زبان واضح و صریح استفاده کنید: از زبان متکلف یا بیش از حد آکادمیک خودداری کنید. هدف شما برقراری ارتباط واضح است، نه تحت تاثیر قرار دادن از طریق کلمات قلمبه سلمبه.


• بازخورد دریافت کنید: بیان مشکل خود را با همکلاسی‌ها، معلمان یا استاد خود به اشتراک بگذارید. چشم‌های تازه اغلب می‌توانند مسائلی را که از دست داده‌اید تشخیص دهند یا بهبودهایی را پیشنهاد کنند.


• تجدید نظر و اصلاح: انتظار نداشته باشید که در اولین تلاش آن را به پایان برسانید. یک پیش نویس بنویسید، از آن فاصله بگیرید، سپس برگردید و تجدید نظر کنید. این روند را تا زمانی که راضی هستید تکرار کنید.


• در نهایت: از وجود یک جریان منطقی، سازگاری و هماهنگی در کل متن مطمئن شوید.

نبایدها

• بیش از حد مبهم بودن: یکی از بزرگترین مشکلات این است که به اندازه کافی در مورد مسئله خود دقیق نباشید. از جملات کلی خودداری کنید و در عوض، دقیق باشید.


• مطرح کردن ادعاهای پشتیبانی: اطمینان حاصل کنید که هر ادعایی که دارید با شواهد و مدارک و حتی اطلاعات آماری معتبر پشتیبانی می‌شود.


• تمرکز بر راه‌حل‌ها به جای مسئله: به یاد داشته باشید، این یک بیان مسئله است، نه یک بیان راه‌حل. به جای اینکه به روش حل آن بپردازید، روی تعریف واضح موضوع تمرکز کنید.


• در نهایت: بیش از حد کوتاه یا بلند بودن، استفاده بیش از حد از اصطلاحات تخصصی یا زبان بسیار پیچیده و نادیده گرفتن تحقیقات موجود مواردی هستند که باید از آن‌ها پرهیز کرد.

ابزارها و منابع موجود برای نوشتن بیان مسئله در پروپوزال

امروزه ابزار و منابع متنوعی در دسترس هستند که می‌توان از آنها برای نوشتن یک پروپوزال بی‌نقص کمک گرفت. ابزارهایی مانند:

موتورهای جستجوی علمی مانند Google Scholar، PubMed و ... که با استفاده از آنها می‌توان به جدیدترین مقالات، کتاب‌ها و مجلات علمی با موضوعات گوناگون دسترسی پیدا کرد. شما می‌توانید بر حسب موضوع یا نهاد منتشرکننده این اسناد به جستجوی آن‌ها بپردازید.

پایگاه‌های داده تحقیقاتی مانند Scopus، Springer و ... که در واقع پلتفرم‌های قابل اعتمادی برای پژوهشگران هستند تا از طریق آن هم مطالعات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و هم از نتایج مطالعات سایرین بهره ببرند.

نرم‌افزارهای مدیریت منابع مانند EndNote، Zotero و ... که می‌توانند به ساده‌سازی فرایند نگارش متن کمک کنند تا یک پژوهشگر به جای تمرکز بر این موارد سایر جوانب و جنبه‌های پژوهش را پوشش دهد. همچنین در جهت ساخت کتابخانه‎‌های داخلی که به هنگام سازماندهی و ارجاع در نوشتن بسیار مفید هستند به کار می‌آیند. امروزه نوشتن پروپوزال با هوش مصنوعی و کمک گرفتن از آن برای انسجام بیشتر متن امری است که مورد توجه قرار گرفته است.