پروپوزال چیست و چگونه باید بنویسیم؟

معمولاً بیشترین جایی که کلمه پروپوزال به گوشمان می‌خورد دانشگاه است و احتمالاً در دوره کارشناسی ارشد برای اولین بار از دانشجو می‌خواهند پیش از نوشتن پایان‌نامه پروپوزال بنویسد و تقریباً همه در اولین مواجهه از خود می‌پرسند اصلاً پروپوزال چیست و چگونه باید نوشته شود؟

پروپوزال یا پیشنهاد پژوهشی در واقع طرحی کلی، اولیه و خلاصه از کل ایده‌ای است که شما قصد دارید در قالب یک پژوهش ارائه کنید و باید ساختار ویژه‌ای داشته باشد و هدف خاصی را دنبال کنید که ادامه بیشتر به این موارد خواهیم پرداخت.

هدف از نوشتن پروپوزال چیست؟

وقتی که یک دانشجو موضوع پایان‌نامه‌ی خود و استاد راهنمای مربوطه را انتخاب کرد باید بر مبنای موضوع تحقیق خود و با کمک استاد راهنما یک پروپوزال بنویسد تا از آن طریق به هیئت علمی گروه مربوطه ثابت کند که این موضوع ارزش کار کردن را دارد و می‌توان با طی مراحلی مشخص به نتیجه‌ی مطلوب رسید.

در واقع هدف هدف از نوشتن یک پروپوزال پیش از شروع کار پژوهشی، متقاعد کردن اساتید و اثبات این مسأله است که موضوع مورد نظر نه تنها ارزش تحقیق کردن را دارد بلکه از پتانسیل محقق کردن هدف معین شده و رسیدن به نتیجه مشخص شده نیز برخوردار است.

ساختار پروپوزال باید چگونه باشد؟

هر پروپوزال باید از ساختار معین و از پیش تعیین شده‌ای پیروی کند که توسط دانشگاه تعریف می‌شود و باید عنوان تحقیق و روش تحقیق شما را به دقت شرح دهد. برای نمونه ساختار کلی یک پروپوزال شامل این موارد است:

صفحه مربوط به عنوان، ارائه‌ی خلاصه‌ا‌ی از پژوهش، فهرست مطالب، معرفی، بیانیه پایان‌نامه، رویکرد و روش تحقیق مورد نظر، طرح نتایج اولیه و بحث درمورد آن‌ها، ارائه یک برنامه کاری و جدول زمان‌بندی، پیامدهای تحقیق و در نهایت ذکر فهرست منابعی که برای نوشتن پایان‌نامه به آن‌ها رجوع خواهد شد.

همانطور که می‌بینید نوشتن پروپوزال در این ساختار مسیر تحقیق را تا حد زیادی روشن می‌کند و برنامه‌ریزی دقیقی در اختیار دانشجو قرار می‌دهد که با دنبال کردن آن به هدف مطلوب خود خواهد رسید.

در واقع هر تحقیق علمی باید همواره یک مسیر مشخص را طی کند؛ باید یک مسأله طرح کند، اطلاعات لازم برای حل آن مسأله از طریق موضاعات و پژوهش‌های مرتبط جمع‌آوری کند، به تجزیه و تحلیل دقیق آن داده‌ها بپردازد یا فرضیه خود را مطرح کند و در نهایت از آن‌ها برای رسیدن به نتیجه در قالب پژوهش خود استفاده کند و کار نوشتن پروپوزال ارائه تصویری دقیق از این مسیر است.

بخش‌های مخلتف پروپوزال چیه؟

همانطور که گفتیم یک پروپوزال باید از ساختار معینی پیروی کند در قالب آن ساختار و با انسجام کافی ارائه شود. اما این ساختار کلی خود از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده که در این قسمت به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

در صفحه مربوط به عنوان علاوه بر نوشتن عنوان پایان‌نامه که باید واضح و گویا باشد لازم است که نام پژوهشگر و استاد راهنما، نام دانشگاه یا موسسه مربوطه و در نهایت تاریخ تحویل نیز ذکر شود.

در قسمت مروبط به خلاصه باید چکیده‌ای منسجم از موضوع ارائه شود که کلیت پژوهش را به خوبی بازتاب دهد و معمولاً نباید بیش از 200 کلمه باشد. در واقع در این بخش دانشجو باید به طرح مسأله و فرضیات خود بپردازد، او باید بتواند علت طرح این مسأله و هدفش را بیان و از آن دفاع کند.

در بخش فهرست مطالب لازم است که تمامی عنواینی که از آن‌ها بحث با شماره صفحه به طور دقیق ذکر شوند.

در مرحله معرفی با بیان پیشینه‌ی تحقیق باید جایگاه و تأثیر آن در آینده نیز مشخص شود. ارائه این بخش باید با تأثیری که بر مخاطب می‌گذارد در تأیید شدن نهایی پروپوزال بسیار تأثیرگذار است.

در قسمت بیانیه دانشجو باید قادر باشد تا در قالب یک فرضیه یا پرسش کلی و ... به بهترین نحو به بیان پایان‌نامه خود بپردازد به طوری که اصل مطلب را معین و محدوده آن را به طور دقیق ترسیم کند.

در قسمت مربوط به روش تحقیق باید با مشخص کردن رویکرد خود و دامنه تحقیق، چگونگی انجام پژوهش‌تان را به دقت شرح دهید و ثابت کنید که این مناسب‌ترین روش برای رسیدن به نتیجه در طول این پژوهش خواهد بود.

پس از آن نتایج اولیه طرح خواهند شد و علاوه بر آن باید توضیح داده شود که چگونه این نتایج به دست آمده‌اند و چه جایگاهی در بدنه پژوهش اصلی دارند.

در بخش مربوط به زمان بندی نیز لازم است دانشجو یک جدول زمانبندی دقیق ارائه دهد که مسیر پژوهش و زمانی که به هر بخش اختصاص داده خواهد شد را مشخص می‌کند.

در بخش پیامدهای تحقیق باید به فوایدی که این تحقیق پس از کامل شدن در پی خواهد داشت اشاره شود و ارزش آنها به اثبات برسد.

در بخشی که به فهرست مراجع اختصاص دادهش شده باید به منابع و مراجعی که مورد استفاده قرار گرفته‌اند بر اساس قالب و ترتیب مشخص شده اشاره شود.

اشتباهات رایج در نوشتن پروپوزال‌ چیست؟

نوشتن پروپوزال خصوصاً برای اولین بار ممکن است در بر دارنده اشتباهاتی هم باشد که برخی از آن‌ها در میان دانشجویان بسیار رایج‌تر از بقیه و هستند و عبارتند از:

انتخاب موضوع و دامنه تحقیق بسیار گسترده؛ دقت داشته باشید که هر چه موضوع و دامنه تحقیق شما محدودتر باشد میزان دقت و احتمال موفقیت شما در روند پژوهش بیشتر خواهد بود.

نداشتن مطالعه کافی در زمینه مورد نظر. اگر شما با مطالعه بسیار به اندازه کافی بر موضوع مسلط نباشید در مرحله طرح مسأله و هدف تحقیق به سادگی قادر به متقاعد کردن اساتید نخواهید بود.

دیگر اینکه باید بتوانید از پس اثبات ارزش موضوع تحقیق خود به خوبی برآیید و این کار ممکن نخواهد بود مگر با نشان دادن مبتکرانه بودن موضوع و میزان تأثیری که در آینده بر این حوزه خواهد گذاشت.

مورد مهم دیگر این است که باید سعی کنید از کلی‌گویی و به کار بردن عبارات مبهم بپرهیزید و تا جای ممکن تمامی موارد را به روشنی و وضوح بیان کنید و ...

تفاوت پروپوزال در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در چیست؟

حال که به پرسش پروپوزال چیست پاسخ دادیم و با بیان ساختار کلی آن هر بخش را جداگانه توضیح دادیم باید ببینیم که آیا پروپوزال‌نویسی در مقاطع گوناگون کارشناسی ارشد و دکتری فرقی دارد یا نه. هرچند پروپوزال کارشناسی ارشد و دکتری در کلیات تفاوت چندانی ندارند اما در برخی جزئیات متفاوا هستند.

مثلاً حجم آنها در هر دوره متفاوت است؛ پروپوزال مقطع کارشناسی ارشد باید بین 2000 تا 3000 کلمه باشد در حالی که لازم است پروپوزال مقطع دکتری بین 5000 تا 8000 کلمه باشد و این خود گستردگی و ضرورت توجه به جزئیات را در پروپوزال‌نویسی مقطع دکتری می‌رساند.

تفاوت دیگر این است پروپوزال مقطع کارشناسی کارشناسی ارشد معمولاً در پایان دوره نوشته می‌شود در حالی که در مورد مقطع دکتری پروپوزال باید در طول دوره نوشته شود. درست که گستردگی و تخصصی شدن بیشتر موضوع در دوره دکتری فرد را با محتوای دشوارتری رو‌به‌رو می‌کند اما سابقه نوشتن پروپوزال در مقاطع پیشین انجام این کار را تا حد بسیاری برا آنها ساده هم می‌کند.

اگر تاکنون برای شما روشن شده که پروپوزال چیست باید به میزان اهیمت آن در مسیر پژوهش پی برده باشید دیگر اینکه باید برایتان روشن شده باشد که انجام این کار توسط خود شما تا چه اندازه مهم است و چقدر به هموار شدن مسیر تحقیق کمک خواهد کرد.

همه‌ی این‌ها به این معنی است که اگر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری هستید وقت آن است که خود را برای انجام این کار آماده کنید و تا جای ممکن بر روند کار مسلط شوید. برای این کار بهتر است در دوره‌های آموزش پروپوزال نویسی معتبری که به بهترین نحو تعریف شده‌اند و زیر نظر بهترین اساتید برگزار می‌شوند، شرکت کنید تا علاوه بر پیشگیری از اشتباهات احتمالی قادر به ارائه یک پروپوزال کامل و جامع و منسجم باشید.